آیه 50 سوره واقعه

لَمَجْمُوعُونَ إِلى‌ مِيقاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (50)

لَمَجْمُوعُونَ‌: هر آينه جمع كرده شدگانند و محشور گشتگان، إِلى‌ مِيقاتِ‌:

بسوى آنچه موقت شده و محدود گرديده دنيا به آن، يَوْمٍ مَعْلُومٍ‌: كه آن روزى است معلوم نزد خداى تعالى كه روز قيامت است، زيرا مآل و مرجع همه منتهى به آن است، يا همه فراهم آورده شده‌اند در قبرها براى ميقات حشر كه روز قيامت باشد.

برهان: حشر اجسام و عود ارواح به اجساد، ممكن، و صادق مصدق، اخبار فرموده به وقوع آن؛ پس حق باشد. اما امكان آن براى آنكه اجزاى ميت قابل است براى جمع و افاضه حيات به آن، و الا در اول مرحله منصف به وجود و حيات مى‌شد. بنابراين صانع حكيم، عليم و خبير است به جميع اجزاء، و عالم به ترتيب آن اجزاء، و قادر است به جميع متفرقه متشتتة بنحوى كه هر جزوى در محل اول قرار مى‌دهد نسبت هر فرد فرد انسانى به قسمى كه عود همان اجزاء و مواد به هيئت اوليه كه به حسب حس فرقى بين آنچه بود و آنچه عود كند در نظر

جلد 12 - صفحه 467

حس و عرف نخواهد بود، و گفته مى‌شود اين همان شخص فلانى است بدون تفاوت. پس از تأمل در اين برهان، عقل سليم را به تصديق معاد و روز قيامت و جزاى اعمال انكارى نخواهد بود و صادق مصدق هم فرمايد «كما بدأكم تعودون».

وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ (41) فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ (42) وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ (43) لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ (44) إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِينَ (45)

وَ كانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الْحِنْثِ الْعَظِيمِ (46) وَ كانُوا يَقُولُونَ أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ (47) أَ وَ آباؤُنَا الْأَوَّلُونَ (48) قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ (49) لَمَجْمُوعُونَ إِلى‌ مِيقاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (50)

ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ (51) لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ (52) فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ (53) فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ (54) فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ (55)

هذا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ (56)

جلد 5 صفحه 131

ترجمه‌

و ياران جانب چپ چيست حال ياران جانب چپ‌

در باد گرم سوزان و آب جوشان هستند

و در سايه‌اى از دود بسيار سياه‌

كه نه سرد است و نه پسنديده‌

همانا آنها بودند پيش از اين بناز و نعمت پرورده‌شدگان‌

و بودند كه اصرار مى‌ورزيدند بر گناه بزرگ‌

و بودند كه ميگفتند آيا وقتى كه مرديم و گشتيم خاك و استخوانها آيا همانا ما بر انگيخته شدگانيم‌

و آيا پدران پيشين ما

بگو همانا پيشينيان و پسينيان‌

هر آينه جمع‌شدگانند تا وقت روز معيّنى‌

پس همانا شما اى گمراهان تكذيب كنندگان‌

هر آينه خورندگانيد از درختى از زقوم‌

پس پر كنند گانيد از آن شكمها را

پس آشامندگانيد روى آن از آب جوشان‌

پس نوشندگانيد مانند نوشيدن شتران عطشان‌

اينست تشريفات ورودى آنها روز قيامت.

تفسير

اصحاب شمال كه صاحبان شئامت و شقاوتند و در آيات اوليّه اين سوره بيان شد جاى تعجّب است از حال آنها كه در باد سام مولود از حرارت آتش جهنم كه در نهايت سوزندگى و نافذ در مسامات بدن است جاى دارند و آب جوشى كه بر سر آنها ريخته ميشود بر آنها احاطه مينمايد و سايه‌اى از تراكم دودهاى بسيار سياه جهنم بر سر آنها افكنده شده كه نه برودت و خنكى دارد و نه خوبى ديگر جز عفونت و اينها كسانى هستند كه خداوند نعمت خود را از آنها دريغ نفرموده بود و در دنيا بعيش و عشرت مشغول بودند و لذا از ياد خدا و انجام وظايف بندگى خودشان غافل و بپرورش بدن خاكى دلخوش و مايل گشتند و پى در پى مرتكب معاصى كبيره شدند و توبه ننمودند و گفته‌اند مراد از حنث عظيم شرك است و حنث بر گناه اطلاق ميشود و بنظر حقير حنث همان خلف عهد ازلى الهى است كه بايد بنى آدم معصيت خدا و عبادت شيطان را ننمايند و آن هر چه باشد بزرگ است و لذا خداوند فرموده آنها در دنيا بطور تعجب ميگفتند آيا وقتى كه ما مرديم و خاك شديم و از ما جز استخوان پوسيده‌ئى باقى نماند دو مرتبه زنده ميشويم و بالاتر از اين آيا پدران ما كه سالهاى دراز است كه مرده‌اند و چيزى از

جلد 5 صفحه 132

آنها باقى نمانده زنده ميشوند بگو اى پيغمبر در جواب اين مردم نفهم بى‌فكر بلى تمام مردم دنيا از اوّلين تا آخرين را خدا براى روز معيّنى كه قيامت كبرى باشد جمع ميفرمايد و همه را زنده ميكند و در پيشگاه خود حاضر ميسازد پس شما گمراهانى كه تكذيب نموديد انبيا و اوصيا و علما را از شدّت گرسنگى از ميوه تلخ بد بوى درخت زقوم كه در سوره الصّافات بيان شد ميخوريد و شكمهاى خودتان را پر ميكنيد پس عطش بر شما غلبه ميكند و مجبور ميشويد روى آن آب داغ جهنّمى را مانند شترانى كه از آب خوردن سير نميشوند بخوريد و اين بمنزله تشريفات ورودى ميهمان است كه براى آنها در اوّل وقت جزاء تهيّه شده و تقديم ميشود عذابهاى گوناگون آنها را بعد از استقرار در جهنّم خدا ميداند كه چيست و بنابراين كلام مبنى بر طعن و استهزاء آنها است و بعضى گفته‌اند نزل چيزى است كه صاحبش بر آن وارد ميشود و قمى ره نقل فرموده كه اين ثواب آنها است در روز مجازات.

قُل‌ إِن‌َّ الأَوَّلِين‌َ وَ الآخِرِين‌َ (49) لَمَجمُوعُون‌َ إِلي‌ مِيقات‌ِ يَوم‌ٍ مَعلُوم‌ٍ (50)

جلد 16 - صفحه 401

بفرما جميع‌ اولين‌ و آخرين‌ ‌از‌ زمان‌ آدم‌ ‌تا‌ آخر دنيا، بلكه‌ جميع‌ جن‌ّ و انس‌ و ملك‌، بلكه‌ وحوش‌ و طيور و حيوانات‌ تماما جمع‌ مي‌شوند و ‌آنها‌ ‌را‌ جمع‌ ميكند خداوند متعال‌ ‌در‌ ميقات‌ روز معين‌ ‌که‌ روز قيامت‌ ‌باشد‌ ‌در‌ صحراي‌ محشر ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ نفخه ثانيه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ سرتاسر قرآن‌ خبر ‌از‌ معاد و اوضاع‌ قيامت‌ مي‌دهد و مكرر گفته‌ايم‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ مقاله تمام‌ انبياء و اوصياء و علماء ‌است‌ ‌که‌ انذار و بشارت‌ مي‌دهند، بلكه‌ مطابق‌ حكم‌ عقل‌ ‌است‌.

(آیه 50)- «همگی در موعد روز معینی (روز رستاخیز) گردآوری می‌شوند» (لَمَجْمُوعُونَ إِلی مِیقاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ).

از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که معاد و رستاخیز همه انسانها در یک روز همراه هم انجام می‌گیرد، و همین معنی در آیات دیگر قرآن نیز آمده است.

شاید نیاز به تذکر نداشته باشد که منظور از معلوم بودن قیامت، معلوم بودن نزد پروردگار است و گر نه هیچ کس حتی انبیاء مرسلین و ملائکه مقربین از وقت آن آگاه نیست.